Που οφείλεται η πρόσφατη άνοδος του bitcoin; Μια ερμηνεία

Η έκτακτη αυτή ανάρτηση γίνεται εξ αφορμής των μεγάλων διακυμάνσεων της αξίας του bitcoin, των ερμηνειών που δόθηκαν από τα ΜΜΕ και προκειμένου να διατυπώσει μια νέα ερμηνεία. Είναι περιττό πλέον να επαναλάβουμε ότι όλα στοιχεία που παρουσιάζονται στις συγκεκριμένες δημοσιεύσεις προέρχονται από το blockchain.info και από την περαιτέρω επεξεργασία τους. Σε ότι αφορά τις τιμές του νομίσματος, αυτές παρουσιάζονται όπως δίδονται στο “κλείσιμο” της κάθε ημέρας, το οποίο πραγματοποιείται στις 20:15 ώρα Ελλάδας. Αυτό σημαίνει ότι τυχόν μεγάλες διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ενδιάμεσης περιόδου λαμβάνονται από άλλες πηγές.

Από την 1η μέχρι την 6η Νοεμβρίου μας εντυπωσίασαν δύο φαινόμενα:

Το πρώτο αφορά την αλματώδη άνοδο της αξίας του bitcoin το οποίο από την 1η μέχρι την 4η μέρα του Νοέμβρη αυξήθηκε κατά 36%. Αν συνυπολογίσουμε ότι κάποια στιγμή η ισοτιμία bitcoin/δολαρίου άγγιξε τα 490$, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για αύξηση 57% στην οποία, αν προσθέσουμε το 23% της αύξησης του Οκτώβρη, φτάνουμε το 80%. Όπως βλέπουμε στο διπλανό διάγραμμα, από τις 2 Νοεμβρίου έχουμε ξεπεράσει τα επίπεδα της αντίστοιχης περσινής περιόδου. Περισσότερες λεπτομέρειες θα αναφερθούν στο τέλος του τρέχοντος μήνα.

Το δεύτερο φαινόμενο που μας εντυπωσίασε ήταν ο όγκος των συναλλαγών. Από την 1η μέχρι την 8η Νοεμβρίου, ο μέσος όρος των συναλλαγών ανήλθε σε 169.547, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός συναλλαγών πραγματοποιήθηκε την ημέρα με την μεγαλύτερη άνοδο της ισοτιμίας. Όπως παρατηρούμε στο γράφημα, από πέρυσι μέχρι φέτος ο αριθμός των συναλλαγών έχει αυξηθεί -την υπό εξέταση περίοδο- κατά 60.000.

Προκειμένου να ερμηνευτεί η μεγάλη άνοδος της αξίας και των συναλλαγών της προηγούμενης εβδομάδας, ορισμένα μέσα ενημέρωσης προσέφυγαν στις εξής ερμηνείες:

1ον. Αυξημένες επενδύσεις για την τεχνολογία του blockchain

Μέχρι σήμερα πολλές εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες, χρηματιστήρια και άλλοι οργανισμοί έχουν ανακοινώσει την έναρξη επενδυτικών προγραμμάτων με σκοπό την έρευνα και την αξιοποίηση της τεχνολογίας που βρίσκεται “πίσω” από τον bitcoin. Ωστόσο, οι ειδήσεις αυτές ουδέποτε οδήγησαν την αξία του νομίσματος σε με μεγαλύτερη άνοδο του 2%-3%. Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβαίνει τώρα, που κατά το διάστημα 01/11 έως 04/11 δεν υπήρξε καμία ανάλογη είδηση.

2ον. Αυξημένη δημοσιότητα

Η αυξημένη δημοτικότητα μπορεί να εξηγήσει εν μέρει την αύξηση της ζήτησης, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ερμηνεύσει τι πυροδοτεί αυτές τις εξάρσεις. Η αύξηση της αξίας του bitcoin οδηγεί σε αύξηση των δημοσιευμάτων τα οποία τροφοδοτούν το ενδιαφέρον του κοινού. Το ενδιαφέρον του κοινού -εφόσον μετατραπεί σε αγοραστικό ενδιαφέρον- αυξάνει την αξία του νομίσματος και η άνοδος αυτή γίνεται εκ νέου είδηση. Ωστόσο, αυτό μοιάζει περισσότερο με την κίνηση των γραναζιών που το ένα κινεί το άλλο, χωρίς να γνωρίζουμε τι ώθησε το πρώτο. Είναι όμως σχεδόν βέβαιο ότι η αυξημένη δημοσιότητα συνέβαλε στην αύξηση.

3ον. Capital controls στην Κίνα

Τα capital controls στην Κίνα σίγουρα έχουν επιδράσει στον όγκο των συναλλαγών και την αξία του bitcoin, ωστόσο βρίσκονται σε ισχύ από το 2009. Άρα, είναι αδύνατο η αυξημένη δραστηριότητα να οφείλεται σε παράγοντες που προϋπήρχαν της ανόδου. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι αυξάνει ο βαθμός διείσδυσης του νομίσματος στον πληθυσμό (1,36 δις), είναι σχεδόν απίθανο αυτό να οδηγεί σε αύξηση 57% εντός λίγων ημερών.

4ον. Fear of missing out (FoMO).

Αν και ο στίχος έλεγε “κάνε κάτι λοιπόν να χάσω το τρένο”, αυτό ουδόλως θα ευχαριστούσε τους κερδοσκόπους. Βλέποντας το τρένο της ανόδου να έχει αναχωρήσει από το σταθμό –χαρίζοντας κέρδη στους επιβαίνοντες- η θεωρία λέει ότι ορισμένοι από αυτούς δεν θα άντεχαν στον πειρασμό και θα ρίσκαραν, δίδοντας επιπλέον ώθηση στην αμαξοστοιχία. Αν και αυτό έχει λογική, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι μνήμες των μεγάλων καταρρεύσεων της αξίας του bitcoin είναι πολύ νωπές. Οι άνθρωποι πάντα θα επιδιώκουν να αυξήσουν εύκολα την περιουσία τους, αλλά συνήθως όταν καούνε στο χυλό φυσάνε και το γιαούρτι. Αυτό σημαίνει ότι οι δρώντες -έχοντας τη γνώση του παρελθόντος- μεταβάλλουν τη συμπεριφορά τους όταν βρεθούν σε μια παρόμοια κατάσταση, σε αντίθεση με τα οικονομικά μοντέλα που θέλουν περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστούν.

5ον. Η πυραμίδα της ΜΜΜ Global.

Οι Financial Times ανέφεραν την περίπτωση της ΜΜΜ ως τη βασική αιτία για την αλματώδη άνοδο του bitcoin, ιδίως την 4η μέρα του Νοέμβρη. Τέτοιες “εταιρίες” προϋποθέτουν την ύπαρξη πολλών ηλιθίων. Ασφαλώς, κανείς δεν μπορεί να ρίξει το φταίξιμο στο bitcoin, όπως και για την πυραμίδα του Μπέρναρντ Μέιντοφ κανείς δεν κατηγόρησε το δολάριο. Σημειώστε ότι η “εταιρία” του Μέιντοφ δρούσε ανενόχλητη για περίπου 30 χρόνια αν και βρισκόταν υπό τον εποπτικό έλεγχο της αμερικανικής επιτροπής κεφαλαιαγοράς (SEC). Ίσως γι’ αυτό είχε το κεφάλι του ήσυχο. Στα καθ’ ημας, το παράδοξο με τον ιδρυτή της ΜΜΜ είναι ότι είχε κάνει την ίδια ακριβώς “δουλειά” στη Ρωσία το 1994, η οποία διδάσκεται ως κλασική περίπτωση φούσκας και απάτης στα πανεπιστήμια. Ο Sergey Mavrody ίδρυσε μια επιχείρηση υποσχόμενος στους μετόχους κέρδη 3.000% ανά έτος. Οι ευκολόπιστοι αγόραζαν τη μετοχή της “εταιρείας”, η οποία εκτοξεύτηκε σε λίγους μήνες από 1.600 ρούβλια στα 10 εκ ρούβλια. Ρώσοι αξιωματούχοι και πολιτικοί έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου αλλά ουδείς τους άκουγε. Όταν έσκασε η φούσκα, ο Ρώσος επιχειρηματίας τους υπέδειξε ως τους βασικούς υπαίτιους της κατάρρευσης και οι επενδυτές, όχι μόνο τον πίστεψαν, αλλά τον ψήφισαν στις εκλογές που έγιναν λίγο αργότερα. Στα τέλη του 1994 ο Mavrody εκλέχθηκε βουλευτής!!!, προκειμένου να “υπερασπιστεί” τα θύματά του στο κοινοβούλιο.

Σε ποιο βαθμό η ΜΜΜ επηρέασε την αξία του bitcoin; Θεωρητικά τέτοιες “δουλειές” θέλουν χρόνο για να πάρουν μεγάλη έκταση. Η εταιρία του Μέιντοφ λειτουργούσε “απρόσκοπτα” για 30 χρόνια ενώ η ΜΜΜ στη Ρωσία “φούσκωσε” εντός 5 μηνών. Μέσα σε 5 ημέρες είναι μάλλον δύσκολο να γίνει μεγάλη ζημιά. Άλλωστε, μετά την αποκάλυψη του όλου θέματος (5/10-8/10), η σωρευτική πτώση έφτασε το 12,7% που σημαίνει ότι η αύξηση της εβδομάδας έκλεισε στο διόλου ευκαταφρόνητο +22,5%.

Μια άλλη ερμηνεία. Το νέο 5ετές πλάνο της Κίνας (2016-2020).

Αν και οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διαθέτουν το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, η Κίνα διαθέτει το υψηλότερο εισόδημα σε όρους αγοραστικής δύναμης (PPP), που σημαίνει ότι ο μέσος μισθός εξασφαλίζει στους Κινέζους περισσότερα προϊόντα. Η ανάπτυξη της Κίνας στηρίχθηκε στο υψηλό ποσοστό αποταμίευσης (50%), στις μεγάλες επενδύσεις, στην εισαγωγή τεχνολογίας και στη μεταφορά σημαντικού τμήματος του πληθυσμού από την ύπαιθρο στις πόλεις, στις οποίες βρίσκονται οι μεγάλες μονάδες παραγωγής και στις οποίες η παραγωγικότητα της εργασίας είναι υψηλότερη. Ωστόσο, οι Κινέζοι έδωσαν έμφαση στην ποσότητα η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις αφορούσε προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας ή αντιγραφές επωνύμων brand names. Αυτού του είδους η ανάπτυξη, αν και είναι σημαντική για τις χώρες που ξεκινούν από χαμηλά, δεν υπόσχεται περαιτέρω βελτίωση. Τα κεφάλαια των προηγουμένων 5ετών προγραμμάτων είχαν διοχετευτεί σε υποδομές, ωθώντας τις τιμές ορισμένων πρώτων υλών σε πολύ υψηλά επίπεδα, αλλά οδήγησαν και σε κακή κατανομή πόρων (malinvestment). Αυτό μεταφράζεται σε τρομερή σπατάλη χρηματικού, υλικού και ανθρώπινου κεφαλαίου. Όσοι ενδιαφέρονται για τις συνέπειες των κακών επενδύσεων, αξίζει να διαβάσουν δύο παραγράφους από την “85η ετήσια Έκθεση” της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS). (Credit boom-induced resource misallocations stifle productivity, p 50 ) (Financial booms and labour misallocation p. 57-58)

Αυτό επιθυμεί να αλλάξει ο Πρόεδρος της Κίνας, ανακοινώνοντας στις 27 Οκτωβρίου το νέο 5ετές πρόγραμμα, το οποίο στοχεύει στην ποιότητα της παραγωγής, στην καλύτερη κατανομή των πόρων και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Είναι τόσο σημαντική η στροφή που επιχειρεί η Κίνα, που ορισμένοι μίλησαν για 3η βιομηχανική επανάσταση.

Τι σχέση έχει αυτό με το bitcoin; Το πενταετές πρόγραμμα δίδει έμφαση στην βελτίωση των δυνατοτήτων του υπάρχοντος κεφαλαίου, μέσω των εφαρμογών και των τεχνολογιών του διαδικτύου. Οι Κινέζοι αποκαλούν αυτή την στρατηγική “Internet Plus” και στοχεύει στην διασύνδεση του κράτους, της βιομηχανίας, του χρηματοπιστωτικού τομέα και των παραδοσιακών δομών με το διαδίκτυο. Δεδομένης της τεράστιας συσσώρευσης υλικών πόρων, οι νέες τεχνολογίες θα επιτρέψουν την αναβάθμιση και τη βελτίωση των λειτουργιών τους. Ουσιαστικά αυτό είναι αντίστοιχο του γερμανικού σχεδίου “Industry 4.0”. Η Κίνα κάνει στροφή στην ποιότητα, στην τεχνολογία και την καινοτομία, με το διαδίκτυο να αποτελεί την αιχμή του δόρατος για τη δημιουργία πλούτου. Όπως τόνισε ο Κινέζος Πρωθυπουργός σε πρόσφατο συνέδριο:

“The future development of China, is about economic transformation and upgrading — about expanding domestic consumption and advancing the new type of industrialization through the application of Internet technologies, urbanization and agricultural modernization…”

Στις 19 Οκτωβρίου, λίγες μέρες πριν την παρουσίαση του προγράμματος, ο Κινέζος Πρωθυπουργός μιλώντας από στήθους στην 1η εκδήλωση “Εβδομάδα επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης”, ανέπτυξε το όραμά του για την Νέα Οικονομία.

“As China’s economy enters the “new normal” trend, structural reform can inspire creativity, such as measures to support innovation and mass entrepreneurship, which will help steer the economy toward a more sustainable path… Innovation and entrepreneurship could generate more jobs, inspire creativity, promote structural readjustment and facilitate a medium-to-high growth of the economy… Mass entrepreneurship and innovation could provide fair opportunities for all, especially the young, to improve their lives and achieve better careers through their own efforts… The government should offer solid support to innovators and entrepreneurs, constantly improve public services and products, remove related obstacles, and increase tolerance for faults to enhance confidence and courage…”

Παράλληλα, ο Li Keqiang προανήγγειλε μικρότερες παρεμβάσεις στο σύστημα διαμόρφωσης των τιμών, το οποίο ερμηνεύτηκε από πολλούς ως αυτοκριτική για τις πρόσφατες παρεμβάσεις της Κεντρικής Τράπεζας (PBOC) στον καθορισμό των επιτοκίων και την ατυχή ανάμειξή της στην χρηματαγορά. Στα πλαίσια της κατεύθυνσης που ορίζει το νέο πενταετές πρόγραμμα, η PBOC –πρόσφατα– δημιούργησε ορισμένες προσδοκίες για την περαιτέρω φιλελευθεροποίηση της αγοράς.

Συνδυαστικά, αυτά είναι δύο υπέροχα νέα για τον κόσμο της τεχνολογίας και των χρηματαγορών, τα οποία ταυτίζονται στην περίπτωση του Bitcoin. Κατά την άποψη του συντάκτη, αυτοί οι λόγοι ερμηνεύουν σε μεγάλο βαθμό -χωρίς να αποκλείονται οι υπόλοιποι- την άνοδο που παρατηρούμε τις τελευταίες δέκα ημέρες, καθώς αν και η ανακοίνωση του προγράμματος έγινε στις 27/10, η σπουδαιότητά του περιεχομένου του έγινε κατανοητή λίγο αργότερα, τόσο στην Κίνα όσο και στην Δύση (στην Ελλάδα καθόλου). Το αν και το κατά πόσο η Κίνα θα μπορέσει να κάνει την αναγκαία στροφή πρέπει να το δούμε.

Τα 5ετή πλάνα μας ξυπνούν άσχημες μνήμες. Από τα αντίστοιχα προγράμματα του Στάλιν, του Μάο, της Χούντας, του ΠΑΣΟΚ μέχρι και το πενταετές πλάνο του Αλμπέρτο Μελεζάνι (humor), όλα υπήρξαν μνημεία αποτυχίας και καταστροφής. Οι οπαδοί του οικονομικού φιλελευθερισμού συχνά αμφιβάλουν -συνήθως έχοντας δίκιο- για την αποτελεσματικότητα του κεντρικού σχεδιασμού. Το “Σχεδιασμένο Χάος”, είναι ένα σπουδαίο δοκίμιο του καθηγητή Ludwig von Mises το οποίο αν και γράφτηκε το 1951 προέβλεψε την οικονομική κατάρρευση των κατευθυνόμενων οικονομιών, προεξοφλώντας την αποτυχία τους

Η τεχνολογία και η καινοτομία πράγματι δεν διατάσσονται αλλά αναπτύσσονται εκεί που υπάρχει πρόσφορο έδαφος, το οποίο μεταφράζεται σε θεσμούς που επιτρέπουν την ύπαρξη μηχανισμών αλλαγής και δημιουργικής καταστροφής. Στην περίπτωση της Κίνας μπορούμε να ελπίζουμε; Μετά τον θάνατο του Μάο (1976), οι διάδοχοί του εισήγαγαν στην οικονομία τους στοιχεία της ελεύθερης αγοράς, με τα οποία απογείωσαν την -μέχρι τότε- καταρρακωμένη ανάπτυξή της. Πολλοί αναφέρουν ως βασικές αιτίες την κουλτούρα που είναι διαμορφωμένη από τις διδαχές του Κουμφούκιου όσο και το γεγονός ότι το οικονομικό σύστημα του κομμουνισμού μετρούσε λίγα χρόνια ζωής, στα οποία δεν μπόρεσε να μεταλλάξει και να αλλοιώσει τις αξίες του κινεζικού λαού. Όταν τους δόθηκε η δυνατότητα να παράξουν ήξεραν πως να το κάνουν. Σήμερα, η μεταστροφή της κινεζικής οικονομίας προς την ποιότητα μοιάζει περισσότερο με ανάγκη, παρούσης της οποίας “και θεοί πείθονται”.

Στο τέλος της μηνιαίας επισκόπησης του Οκτώβρη, ο συντάκτης αναφέρει ότι η αύξηση της αξίας του bitcoin είναι δυσεξήγητη. Νομίζω ότι τώρα έχουμε μια λογική εξήγηση, χωρίς να παραλείπεται η σύσταση της αυξημένης προσοχής καθώς δεν γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό επηρέασε η εξαγγελία του προγράμματος και σε ποιο βαθμό οφείλεται σε άλλους λόγους.